Schreibung:
Original
Original mit Wort-für-Wort-Übersetzung 〉〉

Klaus Groth


Sophie Dethleffs un ik

Gekürzte Fassung

      Æwer den groten Platz vær min Vaderhus in de „Heid“ spazeern mitto gegen Abend, wenn’t warm un still Wedder weer, twee öllerhafte Mädens, „Mamselln“ war wul seggt, denn se hören nich recht to de Handwarkers, Arbeiders, lütt Hüerslüd un wat dar sunst um den „Lüttenheid“, as de grot Gemeenplatz heet, wahn, un wenn’t ok de rike Wȩtfru Peters weer, de ȩrn Marschhof verkofft un sik mit ȩr Dochder na de Heid torüggtrocken harr, oder de ol Möller Sootmann, de sik mit sin nȩgentig Jahr un sin grote Uhrkȩd un Bummeln mitten værn Liv værnȩhm nog utseeg.

      De beiden groten öllerhaften Mamselln hörn dar nich to. Se gungn, as gungn se dörch en fremd Dörp, æwer den Grasplatz, seegen nich na de Lüd, de in beiden Husreegen um den Platz hen un wedder vær de Dær stunn un seten, un wannern in den „Grön Weg“ to Feld oder in’t „Struk“ un ’t Moor to. Blot wenn Een odeer de Anner se „Gunabend“ säh, antworten se opmarksam un beschȩden. Wi Kinner spȩln int Gras „op den Knüll“, as dat heet, keken se an un keken se na, wenigstens dȩ ik so. An Mütz afnȩhm’ war nich dacht, dat weer al darum keen Mod’, wil keen Jung en Mütz drog, nich mal na Schol bruk man so’n Möbel.

      De beiden Swestern gungen ok in bloten Kopp, keemn æwerhaupt blot mal „achterut“ un æwern Lüttenheid, wenn dat Wedder darna weer, Sünn un Wind keen Anstalten nödig maken. Se keemn achter ut en langen Garn, de ganz verstȩken leeg achter en hoge Plank, en Garn vull von ole Appeln- un Bȩrnböm: Dat Hus darto gung værut na de Süderstrat. Wenn de beiden Mamselln achter rutgungn, so blev en lütten oln Mann torügg, un mak de Port wedder to. Dat weer de Branddirekter Dethlefs, den man anners kum to sehn kreeg, un de beiden Mädens, sin Döchder, Sophie Dethlefs un ȩr Swester.

      Wenn ik domals wȩten harr, dat dar en Dichter in een vun de beiden steek, harr ik se vellicht noch mehr anstarrt, as ik ok so al dȩ. Wi Börgerskinner hörn un sehn wenig vun de Art Lüd, as Branddirekter Dethlefs un sin Döchder, wi wussen kum, dat se dar weern, awer jüs dat mak uns nieschirig. Man keem nich in ȩr Hus, man keek nich in ȩr Garns, as wenn tofälli de Port apen keem.

      De Nawersgarn vun den Branddirekter sin weer ȩben so lank, small, smuck un vull grote Böm, en hoge Plank to Enn as bi de anner. Dar plȩgg en gefährlich dicken Mann mit en kränklich Gesicht swarfällig in to wannern. He weer en Avkat. Sin eenzig Dochder gung ok towilen mit de Mamselln Dethlefs. Se seeg swacklig ut, drog Locken um ’n Kopp un gung as en Nachtvagel, de sik ant Dagslicht wagt, weer ȩbenso bescheden gegen alle Lüd as de Dethlefs. Man hör vun ȩr, dat se gelehrt weer, französch un engelsch verstunn.[...]

      Fröher harr Ditmarschen sik sülben regeert, un de „Achtunveertig Herren“ weern achtunvertig Buern. Dänemark wuß wul, wat ’t dȩ, as dat uns erober, dat dat uns „Vægt un Schriwers“ geev. Dit weern würklige „Herren“ un keen Buern. Jeden Abend gung de „Herren“ na ’t „Landschaftshus“ un spȩln dar ȩr Whist un L’Hombre. Wer da noch to keem, weer een un anner Avkat un Dokter.

      All wat wi Annern vær harrn: Arbeit, Möh, Sorg un Unruh, op’t Feld, int Moor, op’t Mark, in de Hüs’ - dar seeg man disse Lüd nich bi. Op’t Feld heff ik nich Een darvun sehn, ok nich spazeern, op’t Mark hink de lütte „Aktuar“ Sünnabend mank uns dær, as mank Stratenhümpels, de man blot vun de Sit ansüht, um se værbi to kam, un de Stȩweln nich to besprütten. Dat weer allens. [...]

      Dat Bȩten, wat mi so op een un anner Art to Ohrn un to Ogen kam’n weer, weer doch as en Narich ut en anner Welt. Ik dach mi disse Welt as een mit Ruh un Frȩden, vȩl Glück, vȩl Tid un vȩl Böker.

      Vær mi weern Tid un Böker genog west, um’t Glück vullstændi to maken, un all dat Anner to entbehrn oder vun sülben mit to krigen: Das wird euch alles zufallen. As de ol Rȩkenmeister Bakker bi min Öllern værfragt harr, ob ik Lust harr, bi een vun de „Herren“, bi den Kaspelvagt, Schriwer to warrn, da weer mi to Moth, as weer mi de Dær to den Glückstempel wit apen makt. Ik war vȩl Tid hebbn, wat to lehrn, harr de Rȩkenmeister seggt, un ik wuß, dat dat anner to krigen weer, wat darto hör: vȩl Böker. [...]

      Dat awer Glück un Frȩden dar ok nich blot regeer, dat keem mi al glik to Ohrn, as man mit Schrecken vertell, Branddirekter Dethlefs weer afsett. Sin Kaß weer in Unordnung, sin lütt Gehalt harr nich reckt vær de Familje. Hus un Garn warn verkofft. Wat war ut de armen Lüd? Se verswunn vær uns Börgerslüd, dat weer allns.

      De een Dochter, Sophie, keem as Mamsell na Landschriwer Paulsens, wo keen Kinner weern. Dor mag se vellicht mennigmal en Band vun Goethe, den ik dar heemli achterum to lȩhn kreeg’, ȩben wegleggt hebbn, wenn ik em mit Verwunnerung to Hann kreeg. Sehn heff ik ȩr so wenig as ȩr brave gode Herrschaft. Böker un Tid harr se ok wul, un noch wat, wat mi afgung. Fru Paulsen kenn un lȩs’ sülben de Böker, de se opt Brett harr, un weer mehr ȩr Fründin as ȩr Herrschaft. De Gesichter kenn man frilich.

      Dat weer erst tein Jahr derna, do dropen Sophie Dethlefs un ik tosam bi en Pulterabend, woto wi beid Vers makt harrn, ik hochdütsche, un se plattdütsche. Ȩr Gedicht is druckt in ȩr Bok un heet: De ol Perseptersch. Vun ȩr weer’t bekannt, dat se bi Gelegenheit ümmer en netten Vers lȩwern kunn, oft drullig un nich ahn en bȩten dristen Humor. Ik harr min Pipen, as man seggt, bethȩr in’n Sack holn. Dat dur noch en orri Tid, bet ik wat orndlichs to Stann harr, un so versteek ik min Kunst wedder noch deeper as tovær. Doch muchen wi uns wul beid int Og beholn hebbn. Dat weer awer ok Allns!

       So sunnerbar is de Welt. [...] As ik mi so to seggn na Fehmarn flücht harr un hier min Quickborn heemlich klar mak - heemlich, denn Jedermann war mi vær verrückt erklärt hebbn, wenn ik seggt harr, wat ik bedreev - do kreeg ik von Sophie Dethlefs ȩr „Fahrt na de Isenbahn“ to lȩsen. Wenn ik ok nich ganz darmit tofrȩden weer, so mutt ik doch seggn, ik harr ȩr so wat na de Prov vun fröher nich to tru’t.

      Dat Gedicht mak mit Recht Opsehn in Sleswig-Holsteen. Keem dat ok noch nich ganz herut ut den verkehrten Ton vun de oln plattdütschen Saken, vun Bornemann, Bärmann un Annere, de sik blot æwer de Dummheit vun de Buern lustig maken, de de Modersprak sproken, de Sprak, de mi heilig weer, un vun de ȩr Ehr ik dach to schriben: gesunder weer de Ton. Claus Harms harr frilich seggt: son Paster, as Sophie Dethlefs em mal, dat weer en Esel. Un ik dach ok: so’n Bur weer nich vȩl wat anners. Awer dar weer wat Smucks in dat Gedicht, de Welt, de se beschreev, weer doch lȩbenswerth. Un min Moth kreeg ik dardær, dat ik seeg: Plattdütsch weer noch nich ganz vergȩten, nich ganz ünnerdær, sunsten war man de Fahrt na de Isenbahn nich so opnam hebbn. Ik mak also rascher fort min Bok to Enn to schriben.

      Wodennig is Sophie Dethlefs darbi kamen? Sünd dat vellicht desülwigen Böker west, de wi Beid lȩst hebbt, as een vun de anner nix afwuß? Dat is kum antonȩhm’. [...]

      Funn hett se ’t, un dat ganz vær sik alleen. Man seggt Dat de Idyllen von J. H. Voß ȩr den Anstot geben hebbt. Mag sin. De plattdütschen vun em sünd mi frilich al lang vær min egen Arbeiden wȩgen ȩr unplattdütsche Sprak grad to toweddern west. En Fründ vun mi plegg dar wat vun to declemeern, denn scholl ik em to Ruh oder leep weg. [...]

      Man seggt, dat 1847 de bekannte Improvisator Bärmann in de Heid un bi de „Herrschaften“ west is. Mit em schall Sophie in Gesellschaft um de Wett Vers ut ’n „Stehgreif“ makt hebbn. Daræwer war he opmarksam, he lȩs ȩr „Fahrt na de Isenbahn,“ seggt man, lehr se glik utwendig un sä se, ahn dat Sophie darvun wuß, mal ut den Kopp hȩr. So keem de Dichterin in de Welt. Much de Welt, Schleswig-Holsteen væran, ȩr nu nich to bald vergȩten! Se schreev 1848 un später patriotische Gedichte gegen de Dän, se sünd nich ȩr besten.

      Mi schreev se 1853 en ganz herrlich röhrend Gedicht ut’t Büsumer Seebad. Ik heff darbi weent, as ik’t lȩs’.

      Wa sunnerbar löppt de Welt! Twee so’n Art Lüd as se un ik, fast Nawers Kinner, in een Ort fast en twintig Jahrn, Lüd, de an densülvigen Strang trocken - un seht sik tweemal in ȩr Lȩben!

      Ik heff Sophie Dethlefs nämlich noch eenmal wedder sehn 1857, as ik ut Dütschland torüggkeem. Ik söch ȩr in Hamborg int Schröderstift op, wo se ja wenigstens mit ȩr Swester Opnahm un Plȩg funn harr. Dat harrn ȩr Gedichte makt. Awer trurig, möd, in sik eensam, as man seggt, dalknickt seet se dar mit ȩr blinde Swester. Klag’ weer de Anfang, Klag’ weer allns, wat ik to hörn kreeg. All min Trost weer as Waterdrippens op en hitten Steen.



„Sophie Dethleffs un ik“ ist zuerst erschienen in: De Eekbom Jg. 2 (1884), S. 177-179, 187-188.
Quelle für diesen Text: Klaus Groth: Gesammelte Werke, 3. Tsd. (1898), Bd. 4, S. 139-150. online 〉〉
Der Text ist gekürzt auf die Teile, die Sophie Dethleffs direkt betreffen. Die originale Schreibung wurde übernommen.
Hinweis: Klaus Groth schreibt hier den Nachnamen von Sophie Dethleffs „Dethlefs“